| ۶۳ بازديد
طب کل نگر، طب مکمل و جایگزین، طب سنتی 1
مفاهیم و تعاریف - پیشینه
درمان جایگزین، طب جایگزین یا طب مکمل
Alternative Medicine
انسان در درازای تاریخ، شیوه‌های گوناگونی برای درمان و بهداشت به‌کار برده‌است. از طب سنتی تا هومئوپاتی، گیاه‌درمانی، سنگ‌درمانی، آب‌درمانی، فرا درمانی، انرژی‌درمانی، پزشکی کهن ایرانی، مصری، چینی و ...
متخصصان و طرفداران این نوع از درمانگری، ضمن رد روشهای درمانی پزشکی مدرن، از روشهای درمانی سنتی و جایگزین، برای بهبود و علاج بیماری‌ها استفاده می‌کنند.
طب سنتی یا طب مزاجی، گونه‌ای از پزشکی جایگزین است که در آن به مزاج‌ها و خلط های چهارگانه (سرد، گرم، خشک یا مرطوب، دم، صفرا، بلغم و سودا) باور دارند.
در برخی کشورها همچون هند و بنگلادش که هنوز این‌گونه از طب در بعضی مدارس سنتی و حاشیه‌ای آموزش داده می‌شود، با عنوان «طب یونانی» شناخته می‌شود.
ابن سینا و زکریای رازی نیز در نوشته‌هایشان توضیح داده‌اند که منبع اصلی آموخته‌هایشان کتاب‌های جالینوس و بقراط بوده‌است. در واقع این طب یونانی - جالینوسی بوده‌است که در دوران تمدن اسلامی، ابن سینا، جرجانی، اهوازی و دیگران توسعه دادند.
طب کل نگر
شیوه‌های دیگری از پزشکی وجود دارند که با تفاوتهایی در اصول، قواعد و راههای تشخیص و درمان، سعی در بازگرداندن سلامتی به افراد بیمار و جلوگیری از ایجاد بیماری در اشخاص سالم دارند.
تعداد این روش‌ها بالغ بر ۱۰۰ عدد است و مجموعه آن‌ها را با نامهایی نظیر طب مکمل Complementary Medicine یا طب جایگزین Alternative Medicine در سراسر جهان می‌شناسند.
این مجموعه، از سیستمهای پزشکی بسیار متفاوتی تشکیل شده است که آنچه در تمامی آن‌ها مشترک است تفاوتشان با رویکرد طب رایج در روشهای تشخیص، درمان و یا هر دو آن‌ها است.
برخی از این شیوه‌ها در اصول تشخیصی - درمانی خود شباهتهای زیادی با یکدیگر دارند، ولی گاهی تفاوت برخی از آن‌ها با هم، بیش از اختلافشان با طب غربی است. این امر سبب شده است که طب مکمل یا جایگزین ملغمه‌ای از روشهای گوناگون باشد که هر یک به نوبه خود سعی در بالا بردن سطح سلامتی افراد و جامعه دارند.
طب سنتی
طب سنتی شامل جنبه‌های پزشکی در دانش سنتی است که در جوامع گوناگون و در نسل‌های مختلف پیش از دوران پزشکی مدرن شکل گرفته‌است.
طب سنتی، سلامت و بیماری را صرفاً با عوامل طبیعی همچون اخلاط و مزاج ها توضیح می دهد و با اتکا به همین دانش و با روش هایی مانند حجامت یا مداخله های تغذیه‌ای در جهت رساندن به تعادل درمان می کند.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، طب سنتی «مجموعه‌ای است از دانسته‌ها، مهارت‌ها و اعمال که بر پایهٔ نظریه‌ها، باورها و تجربه‌های بومی فرهنگ‌های مختلف است، خواه قابل شرح باشد یا نباشد، که در بهداشت و نیز پیشگیری، تشخیص، بهبود و مداوای بیماری‌های جسمی و ذهنی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.»
در برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی، تا ۸۰٪ از مردم نیازهای اولیهٔ بهداشتی خود را از طریق طب سنتی برطرف می‌کنند. زمانی که از طب سنتی خارج از فرهنگ سنتی استفاده می‌شود، آن را «پزشکی جایگزین» در نظر می‌گیرند.
طب سنتی، به وجود انسان با رویکردی کل نگر می‌پردازد و در واقع برگرفته از تمدن، محیط جغرافیائی و سنتهای هر تمدن است. در حالیکه پزشکی مدرن (طب آلوپاتیک)، ریشه در طب یونان و روم و شمال اروپا دارد و بر پایه علومی همچون آناتومی، فیزیولوژی و بیوشیمی و ارتباط ساختاری - عملکردی موجود بین سلولها، بافت‌ها و ارگانهای بدن استوار شده است.
برخی از انواع طب سنتی مورد استفاده در سراسر دنیا عبارتند از:
طب سنتی چین، طب سنتی کره‌ای، طب سنتی آفریقایی، طب ایران باستان، طب سنتی ایرانی، آیورودا و طب سنتی اروپایی.
رشته‌های علمی که به مطالعهٔ طب سنتی می‌پردازند عبارتند از:
گیاه‌درمانی، اتنومدیسین، مردم‌گیاه‌شناسی و انسان‌شناسی پزشکی.
طب سنتی ایرانی
طب سنتی ایرانی یا پزشکی سنتی ایران، یکی از قدیمی‌ترین اشکال طب سنتی است. و گونه ای از پزشکی جایگزین است که بر اساس اخلاط چهارگانه می‌باشد.
مقدمات راه اندازي و تصويب رشته طب سنتي در سال 1385 در وزارت بهداشت فراهم گرديد. چهار دانشگاه علوم پزشکي تهران ، علوم پزشکي شهيد بهشتي، علوم پزشکي ايران و شاهد براي جذب دانشجو اعلام آمادگي کردند. اولین بار در ایران دانشکده طب سنتی تهران در دانشگاه علوم پزشکي تهران در سال 1386 افتتاح شد.
مزاج (پزشکی سنتی)
مزاج، بنیاد اساسی پزشکی سنتی ایران است. پزشکان قدیم با ممارست و تبحری که در شناختن مزاج‌ها داشتند، دخالت وضع مزاجی را، از موی سر تا ناخن پا در هر یک از بیماری ها رصد کرده و معیار تشخیص و درمان کلیه بیماری‌ها را، توجه به مزاج اصلی و عارضی بیماران قرار داده بودند.
به علتِ همین تمرین مداوم، منشأ اختلالات و عوارض بدن را به سهولت درمی‌یافتند. در کتب طب قدیم، فصول و ابواب مفصل جداگانه‌ای در خصوص این علایم تحت عنوان سوء مزاج سرد و سوء مزاج گرم شرح داده شده است.
علت موفقیت پزشکان قدیم در تشخیص و درمان بیماری‌ها، طبقه‌بندی امراض بر اساس مزاج، گرمی و سردی و به اصطلاح پزشکی جدید (ازدیاد و نقصان میزان سوخت و ساز پایه) بود.
طبایع غذاها
در طب سنتی غذا به دو دسته سرد، گرم تقسیم می‌شوند؛ که روش‌هایی برای تشخیص این ۲ امر وجود دارند ولی استثنائاتی در این زمینه هم وجود دارد.
کلیه ماده‌های غذایی، تندی، شوری و شیرینی جزء گرم مزاج‌ها شناخته می‌شود.
و کلیه ماده‌های غذایی ترش، ملس، کال، میوه نارس و هر چیزی سفید به جزء شکر و نمک جزء سرد مزاج‌ها شناخته می‌شود.
که خود این ۲ دسته بر اساس حالت میزان موجود آب درون ماده غذایی، تقسیم‌بندی می‌شود.
غذاهای گرم و خشک
پنیر کهنه، موسیر، کلم، سیر، چغندر(لبو)، پیاز، تخم ریحان، فلفل سبز، بادمجان، برگ چغندر، پونه، پیازچه، ترخون، تره شاهی، جعفری، رازیانه، ریحان، شاه تره، شنبلیله، شوید، کرفس، کنگر، گزنه، مارچوبه، مرزه، نعناع، والک، نخود، لپه، جوی دوسر، شیره خرما، شکر سرخ، نارگیل، زیتون، به، انبه، فندق، گردو، روغن زیتون، عسل، آهو، اردک، بلدرچین، جوجه کباب، تخم ماهی، کپک، خروس، کبوتر، گنجشک، قرقاول، شترمرغ، شتر، دل، تخمه آفتابگردان، چلغوزه، آویشن، اسفند، اسطوخودوس، بادرنجبویه، پونه، دارچین، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، برزک، بادام هندی، بادام تلخ، بنه، پسته، مر مکی، بهارنارنج، تخم شربتی.
غذاهای گرم و تر
کره، ماست چکیده، شلغم، هویج، انواع ترب، زردک، سیب زمینی ترشی، قدومه، خاکشیر اقسام توت، بالنگو، خربزه، طالبی، خیار چنبر، گرمک، تربچه، یونجه، گندم، اقسام لوبیا، انجیر تازه، انجیر خشک، انگور، خرما، سیب‌زمینی، قیسی، گلابی، موز، مویز، گوسفند، بوقلمون، پاچه، جگر سفید{شش یاریه}، جگر سیاه، زبان، مغز، غاز، سار، مرغ محلی، میگو، گل گاوزبان، بادام شیرین، بادام زمینی، تخم طالبی، تخم خربزه، کنجد، ارده، روغن بادام تلخ، روغن کنجد، شیره، انگور، آناناس.
غذاهای سرد و تر
پنیر تازه، خامه، دوغ، ماست، سرشیر، شیر، سیب زمینی، اسفرزه، توت فرنگی، خیار بوته ای، اقسام کدو، هندوانه، گوجه فرنگی، اسفناج، بامیه، خرفه، قارچ خوراکی، کاسنی، کاهو، لوبیا سبز، باقالا تازه، نخود سبز، دارابی، پرتقال، آلوچه، آلو، هلو، نارگیل، لیمو شیرین، کیوی، شلیل، شفتالو، انواع ماهی، گوشت گاو، به دانه، تخم کدو، تخم هندوانه، خشخاش، به‌لیمو.
غذاهای سرد و خشک
قره قروت، کشک، بارهنگ، تمشک، شاتوت، ترشک، ریواس، گشنیز، ارزن، برنج، جو، باقالا خشک، ذرت، عدس، ماش، ولیک، نارنج، لیمو عمانی، سنجد، گریپ فروت، کنار، غور، زرشک، زغال اخته، زالزالک، تمر هندی، بالنگ، انار ترش، ازگیل، آلبالو، سیرابی، قلوه، گوشت بز، قهوه، نشاسته، سماق، بلوط خوراکی، شاه بلوط، شاهدانه، سرکه.
غذاهای معتدل
خاکشیر، بادام، سیب، کرفس، نیمرو، سبزی خوردن، شیر تازه، شیر ترش، آب باران، انار شیرین، آش زیره، زردآلو، خرمای نیم رسیده، بنفشه، ریحان یا سوسنبر، سیب شیرین، کوکو سبزی، فرنی، بال و گردن مرغان، شکر، آبگوشت، آبگوشت شیر، آبگوشت گندم، آبگوشت لپه، آبگوشت بزباش، کوفته با گوشت گوسفند، گوشت بره، گوشت تیهو، گوشت مرغ خانگی، نان فطیر، نان فرنی، تخم مرغ (زرده گرم و تر، سفیده، سرد).
نوروز 1402 خورشیدی مبارک - سفارش شرف شمس
مزاج شناسی 1 - عناصر، طبع ها، اخلاط چهارگانه